In gesprek met...
Illia Fialko
Pianist dinerconcert
Illia speelt zijn Liebestraum uit het hart
Liebestraum en Réminiscences de Don Juan van Franz Liszt, gespeeld door Illia Fialko. Het hoofdgerecht op Valentijnsdag is om van te smullen. Je kunt hiervoor aanschuiven bij het dinerconcert op vrijdag 15 februari in de Gouwekerk in Gouda. Illia speelt “uit het hart”.
​
“Liebestraum is een van Liszt’s meest iconische werken. Het past heel goed bij het karakter van de avond”, aldus Illia. “De ‘Dream of Love’ is toch iets waar ieder jong mens zich in kan herkennen in gedachten?!” Liszt componeerde drie Liebesträume. No. 3, het stuk dat Illia speelt, is “zonder twijfel het mooiste en het meest populaire”. Veel mensen zijn zich niet bewust van de diepere betekenis van dit werk, zegt hij ook. “Het is eigenlijk een pianobewerking van een lied dat Liszt schreef, gebaseerd op een gedicht van Ferdinand Freiligrath. De tekst heeft een duidelijke boodschap: ‘Heb nu lief, want op een dag sta je aan het graf van je geliefde en rouw je’. Het is een oproep aan geliefden om elkaar te vergeven, te koesteren en intens lief te hebben, want: niets is voor altijd.”
Een operafantasie op piano
De Réminiscences de Don Juan sluit mooi hierop aan. “De Réminiscences is een operafantasie voor piano, gebaseerd op thema’s uit Mozarts opera Don Giovanni.” Mozart componeerde Don Giovanni in 1787. Het stuk van Liszt is uit 1841. “De opera gaat over liefde, moraliteit en de gevolgen van menselijk handelen, zoals dat van de losbandige Don Giovanni. Het stuk zet twee aspecten van de liefde prachtig tegenover elkaar: de pure, ware liefde tegenover vluchtige amoureuze escapades. Een thema dat de romanticus Liszt op het lijf geschreven was. Het thema raakte Liszt. Hij had zelf een romantische aard en was geïnteresseerd in spirituele en morele vraagstukken.” Liszt was behalve een virtuoos pianist en componist ook subdiaken in de katholieke kerk. Illia: “Die dualiteit – romantiek en moraliteit – is kenmerkend voor de Romantiek, een periode waarin emotie en verbeelding centraal stonden als reactie op het rationalisme en de Verlichting.”
​
Muzikale familie
Illia heeft de pianomuziek van huis uit met de paplepel ingegoten gekregen. Hij speelt al sinds zijn vijfde. Zijn vader is violist, zijn moeder pianiste. Ook zijn zus is pianiste. Behalve als solopianist vormt Illia sinds 2022 met de Anuschka en Maria Pedano het Pedano Trio. Illia werd door hen gevraagd als opvolger van een andere pianist. Anuschka speelt altviool. Maria speelt hobo en zingt Franse chansons. Illia heeft Nederland in 2017 ontdekt, toen hij op uitnodiging van Anna Fedorova naar ons land kwam om deel te nemen aan concerten in onder andere Ede, Den Haag en Amsterdam. Anna is de dochter van zijn voormalige docent aan de Lysenko Muziekschool in Kiev, Borys Fedorov.
Naum Grubert
Nederland was Illia’s eerste kennismaking met een West-Europees land. Tot die tijd had hij vooral opgetreden in Oekraïne en Rusland. ”Ik was nieuwsgierig naar hoe muziek hier werd benaderd, want ik wilde mezelf verder ontwikkelen als solopianist”, vertelt Illia. Die zoektocht bracht hem uiteindelijk naar het conservatorium van Amsterdam, waar hij studeert bij Naum Grubert. “Nadat ik opnames van hem had beluisterd, wist ik meteen dat hij de ideale docent was voor mij. Zijn interpretaties resoneerden diep met wat ik zocht: Antwoorden op hoe je muziek zo expressief mogelijk kunt maken. Naum heeft een buitengewone gave om uit te leggen en te demonstreren wat expressief spelen werkelijk inhoudt.”
Intensieve begeleiding
“Hier op het conservatorium ligt de nadruk sterk op emotie, schoonheid en expressiviteit”, gaat Illia verder. “Hoewel je deze focus ook in Oekraïne en Rusland hebt, voelt het onderwijs in Nederland persoonlijker aan. Bij mijn opleiding in Kiev bijvoorbeeld had je ieder jaar ongeveer twintig pianisten. In Amsterdam zaten er zeven in mijn jaar. Omdat je met minder leerlingen bent, is er meer persoonlijke aandacht, wat je helpt sneller vooruitgang te boeken. De lessen hier draaien altijd om emotionele intentie en artistieke expressie, wat perfect aansluit bij mijn doelen.”
Expressief spelen
“Ik kan meestal horen, wanneer iemands spel puur technisch is en wanneer het echt expressief is”, vervolgt hij. “Maar expressief spelen hangt ook af van het stuk. In de tijd van Bach bijvoorbeeld bestonden piano’s, zoals wij die kennen, nog niet. Componisten konden dus niet dezelfde dynamiek verkennen als wij nu. Je zult in bladmuziek van Bach dan ook geen expressieve aanwijzingen vinden, zoals in de werken van latere componisten. Daar komt interpretatie om de hoek kijken.”
​
Om de emotionele kant van zijn spel te verfijnen maakt Illia vaak geluidsopnames als hij oefent. “Het is een vorm van zelfcorrectie”, vertelt hij daarover. “Het helpt mij snel de interpretatie te vinden die ik het mooist vind en die dan verder te verfijnen. Voor mij draait expressief spelen om het begrijpen van de karakters en emoties die de componist wilde overbrengen en om die zo levendig mogelijk te maken. Expressief spelen is voor mij: het karakter van het stuk leren kennen en van daaruit gaan spelen. Om een stuk mooi te spelen hoef je niet per se te weten wat de componist inspireerde om het te schrijven. Het gaat meer om de expressie die jij erin legt. Je kunt iets ongelooflijk ontroerends creëren zonder de historische of persoonlijke context achter de compositie volledig te begrijpen. Tegelijkertijd kan het kennen van het verhaal een extra laag toevoegen aan je interpretatie. Uiteindelijk gaat muziek over wat je eraan geeft en hoe het resoneert bij het publiek.”
Tekst: Ton Schönwetter